حمید جعفری

اهميت خلاقيت:

   همه سازمانها براي رشد و بقاء خود نيازمند انديشه هاي نو ونظريات بديع و تازه مي باشند افکار و نظر يات جديد خون تازه اي را به کالبد سازمان تزريق کرده و آن را از فنا و نابودي مي رهاند . حيات جهان بسيار متغير و پر تلاطم امروز ما نيازمند نوآوري و خلاقيت مي باشد. 

   در اين عرصه ، اهميت نيروي انساني به وضوح قابل مشاهده است زيرا اگر اين نيرو که در واقع منبع اصلي مولد انرژي در سازمان است با بي توجهي روبرو شده و يا سرکوب شود سازمان هر روز ضعيف تر شده و چرخهاي آن يکي پس از ديگري از حرکت بازخواهد ايستاد بنابر اين عامل کليدي و آنچه که هم اکنون در جهان در کانون توجه سازمان و جوامع بشري قراردارد اين منبع عظيم نيروي انساني است و مهارت مديران در شناسايي رفتار و شخصيت افراد و برخورد مناسب با آن که همان مهارت انساني و ارتباطي محسوب مي شود درايجاد فضاي مناسب ظهور خلاقيت وپرورش نيروهاي انساني خلاق ، داراي اهميت بسيار زيادي مي باشد . 

تعريف : خلاقيت چيست؟ Creativity 

   يعني بکار گيري توانائيهاي ذهني براي ايجاد يا تبلور يک فکر يا مفهوم جديد است و نيز برخي خلاقيت را به ترکيب ايده ها يا ايجاد پيوستگي بين ايده ها تعبير نموده اند . 

نوآوري چيست؟ Innovation   

    نوآوري بکار گيري ايده هاي نوين ناشي از خلاقيت مي باشد د ر واقع نو آوري عملي ساختن ايده ناشي از خلاقيت را امکان پذير مي سازد و آن را بصورت يک محصول جديد يا خدمت تازه ارائه مي نمايد . 

ويژگي هاي افراد خلاق :  

1-                  سلاست و رواني ادراکي: يعني فرد توانايي ايجاد تعداد زيادي ايده را به طور سريع داشته باشد. 

2- انعطاف پذيري ادراکي : يعني توانايي دور شدن از يک قاعده و پذيرش قاعده جديد را داشته باشد. 

3- ابتکار عمل : يعني توانايي ايجاد جوابهاي غير روتين و غير معمول را داشته باشد . 

4- ترجيح پچپيدگي به سادگي: يعني به چالشهاومسايل پيچيده درامورعلاقه مند هستند .

  
5- استقلال رأي: به خود متکي بودن و تحليل افکارش بدور از هر گونه غوغا سالاريهاست . 

6- اعتماد به نفس : برخود مسلط بودن و خود را باور داشتن. 

7- تمرگز ذهني : تمام تلاش براي عملي کردن نظرات ذهني خويش را بنمايد . 

8- مخاطره پذير بودن : ترس از انتقاد ، شکست و اشتباه نداشته باشد و شکست را پيروزي تلقي کند . 

9- دانش : تلاش برا ي کسب آگاهي و اطلاعات . 

10- زندگي نامه : دوران نوجواني و کودکي افراد خلاق به طور معمول با سختيها و کمبودها همراه است .

11- نياز به کسب موفقيت : نو آوران همواره بدنبال کسب اهداف و موفقيت هستند. 

12- رفتار از نوع A: يعني داراي رفتار بسيار اهل رقابت ، عجول ، مقاوم و محاسبه گر در رابطه با انجام امور هستند. 

فنون خلاقيت و نو آوري: 

     ياد داشت برداري:

     از آنجا ييکه فکرها و انديشه هاي نو از زود گذرترين پديده ها هستند به طوريکه گاهي در طي چند لحظه به ذهن خطور مي کند وبه سرعت فراموش مي شوند براي حفظ آنها مي توان از دفتر چه ياد داشت استفاده نمود. بر اساس تحقيقات حدود 25 درصد اطلاعاتي که فرد کسب مي کند و براي او ارزش متوسطي دارد ، 24 ساعت اول و حدود 85% آن در هفته اول به فراموشي سپرده مي شود . بهترين زمان به تله انداختن فکر نو ، هنگام بروز آن است . 

     انتخاب زمان مناسب : 

     ساعات خاص از شبانه روز براي هر فرد افکار را بارورتر مي کند . براي برخي ساعت اوليه با مدادو برخي آخرشب و برخي در طول روز بهترين زمان براي تفکراست . 

     انتخاب مکان مناسب :

     فضاي آرام ، سر سبز ، شاداب براي انديشيدن مناسب است .

     تقويت حسن کنجکاوي و توان پرسش: 

     انگيــزه کنجکــاوي در محدود خاکستري مغز در همه انسانها وجود دارد ( فرد لوتانز 1989) که موجب بروز رفتار تفحص و کاوش شده و ايجاد پرسش را ميسر مي سازد . اما ترس ازانتقاد و شکست و نــگرانــي از تمسخر موجب تضعيف اين انگيزه مي شود .

 
    امّا الکس اسبورن براي تقويت حسن کنجکاوي و توان پرسيدن از فن سوالهاي ايده برانگيز که امکان پرسيدن را زياد مي کند استفاده کرده که عبارتند از :

 
الف)  جانشين ساختن يا ساده کردن 

ب) ترکيب کردن – حذف کردن – کاهش دادن – افزايش دادن 

ج) تطبيق دادن

 
د) تغيير و تعديل وضع موجود – معکوس کردن و ...

 
    استفاده از روابط بين افکار و تداعي معاني:

 
    ارسطو توصيه مي کند که کاروان انديشه خود را با فکرهاي نزديک ، مشابه ،متضاد يا هر فکر ديگري به حرکت در آوريد و فکر ها ي بعدي را در امتداد آن آشکار سازيد . يعني بسياري از افکار آدمها با هم ارتباط دارند از اين رو قدرت تداعي نقش موثري د رايجاد و ظهور فکرهاي نو دارد.

    تحليل شبکه يا ارتباط اجباري:

 
    ايجاد ارتباط اجباري بين دوشئي که از قبل قرابت و مشابهتي ندارند و تحليل از روابط ايجاد شده و نتيجه گيري ( در ارتباط با علوم طبيعي).

 
    هم انديشي قياسي مستقيم يا طوفان مغزي :    Brain Storming

 
    اعضاء در کنار هم نيستند در اين روش ، انديشه ها به صورت کنترل نشده – سازمان نيافته و بکر ، است و کميت انديشه ها مهم است . افراد حق ارزيابي از نظرات بيان شده اعضاء ر ا ندارد . هرچه فکر ها بکرتر و بديع تر باشد بهتر است و افرادي که فکر مطلوبتري ارائه دهند در پايان جلسه تشويق مي شوند .

    هم انديشي غير مستقيم يا گردش تخيّلي    :     peculative Excursion     

     در اين روش در جلسه ، مسئله واقعي و معيني مطرح نمي شود بلکه با استفاده از تمثيل و استعاره ها ، ايجاد ايده ها و نظريات جديد مي کند . در اين روش ، رهبر گروه نقش حياتي دارد.ودرواقع او ماهيت واقعي مسئله را مي داند.

    هم انديشي رقابتي مستقيم يا گروه اسمي :      Nominal Group 5-3-6

 
   در اين روش بر خلاف روش طوفان مغزي افراد جداي از هم ولي در کنار هم قرار مي گيرند و هر فرد به صورت غير مشخص وبي نام ، نظرات خود را مشخص کرده و سپس نظرات در بين اعضاء مبادله ميشود وتعديــل و تکميــل مي شود .

    در اين روش 6 نفر بعنوان اعضاء در کنار هم قرار مي گيرند و هر کدام سه نظر جديد را در باره مسئله بر روي سه کارت مي نويسند و اين کارت بين اعضاء مبادله مي شود تا 5 بار و در هر بار فرد با ديدن نظرات و اظهارات جديد روبروشده و انگيزه اش بر انگيخته مي شود .